Inleiding

Dit hoofdstuk heeft tot doel om u, binnen de maatschappelijke context, de inhoudelijke en beleidsmatige kaders te schetsen welke betrekking hebben op deze meerjarenbegroting 2019-2022.

Voor u ligt de eerste programmabegroting van deze nieuwe bestuursperiode. En hoewel alle economische indicatoren op donkergroen staan, de regionale werkloosheid is gehalveerd en de rijksoverheid voor het vierde jaar op rij een begrotingsoverschot verwacht is 2019 voor onze organisatie in financieel opzicht nog een hele lastige opgave.

Orde op zaken
Dat de gemeente in financieel zwaar weer verkeert mag geen verrassing zijn. Dat wisten we bij ons aantreden. De financiële situatie van de gemeente Venlo is kritiek en het is tijd om orde op zaken te stellen.  De tijd van wegkijken en vooruitschuiven is wat dit college betreft voorbij. Onze eerste prioriteit is nu ons huishoudboekje op orde krijgen.

 Weliswaar lopen de tekorten in het sociaal domein stevig terug, onze reserves zijn vrijwel uitgeput en de provinciale toezichthouder kijkt met buitengewoon veel belangstelling over onze schouders mee. We moeten pijnlijke keuzes maken, we hebben u daarover als raad bij de kadernota geïnformeerd. U heeft ons heldere kaders meegegeven waar we deze keuzes aan hebben getoetst en we hebben gezocht naar politiek draagvlak binnen uw raad.

Weg omhoog
U zult in deze begroting zien dat orde op zaken betekent dat flinke, soms tijdelijke bezuinigingen onvermijdelijk zijn.  We kiezen er echter bewust voor om nu stevige keuzes te maken, zodat we de komende jaren weer ruimte krijgen om samen met inwoners te werken aan een realistische toekomstagenda voor de stad, de dorpen en de wijken.

Nu is het op orde brengen van de financiële huishouding de belangrijkste prioriteit, het is niet de enige. Wij hebben de ambitie om naast onze inwoners te staan en met hen van gedachten te wisselen over zaken die voor hun dagelijks leven belangrijk zijn. De samenlevingsagenda die we met hen willen opstellen moet mede bepalend zijn voor de koers die we de komende bestuursperiode volgen. De eerste bezoeken en gesprekken daarover hebben in de afgelopen maanden plaats gevonden.

Daarin is in ieder geval nu al duidelijk geworden dat veiligheid en handhaving, het gewoon veilig over straat kunnen gaan en toezicht ten aanzien van overlast en misbruik van voorzieningen, een belangrijke prioriteit zou moeten zijn. Wij hebben dan ook, ondanks de noodzaak om een aantal lastige bezuinigingen voor te stellen, dit domein daarbij ontzien.

Tijdens het raadsdebat over de kadernota heeft u ons meegegeven een accent te leggen op de betrokkenheid, het initiatief en (gedeeld) eigenaarschap van onze inwoners. Dat hebben wij, bij onze zoektocht naar bezuinigingsmogelijkheden, vertaald in een lagere gemeentelijke bijdrage aan vrijetijdsbeoefening. Dat wil, zoals we ook hebben opgenomen in ons coalitieakkoord, zeker niet zeggen dat we verenigingen of hun activiteiten niet belangrijk vinden of hiervoor geen waardering zouden hebben. Wel zijn wij van mening dat, gegeven de budgettaire opgave, er van leden en bezoekers een hogere eigen inspanning kan en mag worden verwacht. En natuurlijk zorgen we ervoor dat onze economisch kwetsbaarste inwoners hiervan geen last ondervinden.

Ondanks de noodzaak tot het maken van bestuurlijk lastige keuzes willen we deze groep ontzien. We intensiveren daarmee de door het vorige college ingeslagen weg om meer inwoners aan betaald werk te helpen en minder huishoudens afhankelijk te laten zijn van een uitkering of van aanvullende minimavoorzieningen. En we zijn ervan overtuigd dat dat, mede dankzij het gunstig economisch tij, maar ook door efficiënter te werken kan met minder middelen. Goed beleid is immers niet altijd herkenbaar aan de hoeveelheid ingezet gemeenschapsgeld. Mocht het echter, om wat voor reden dan ook, noodzakelijk zijn om hiervoor in 2019 extra middelen vrij te maken dan komen wij bij u terug met voorstellen. De nood tot ombuigen is immers geen last die we mogen leggen op de ruggen van degenen die het om wat voor reden dan ook economisch gezien het minst getroffen hebben.

Soberheid
U heeft ons nadrukkelijk en bij herhaling meegegeven te verkennen wat de wettelijke ondergrenzen zijn ten aanzien van al die activiteiten die wij voor onze inwoners uitvoeren en organiseren. Dat hebben wij gedaan. Veel van onze activiteiten zijn echter bovenwettelijk, zoals sport, cultuur, economische ontwikkeling, duurzaamheid, projecten zoals Vierpaardjes of Meer Maas Meer Venlo enz. Indien we dit criterium, het afbouwen van onze bovenwettelijke taken, enkelvoudig zouden hebben gehanteerd dan had u niet alleen een enorm begrotingsoverschot gezien, maar ook een ontzielde stad zonder kleur en perspectief, waarin veel huishoudens afhankelijk zouden zijn van een wettelijk vastgelegde minimumuitkering of voorziening zonder de hulp om ooit uit die situatie te geraken.

Daar hebben wij uiteraard dan ook niet voor gekozen. Dat wil niet zeggen dat we daarmee ingrepen in ons voorzieningen- en activiteitenniveau helemaal hebben kunnen vermijden. Niet alleen hebben we, zoals we hiervoor hebben aangegeven, ingegrepen in de omvang van onze bijdrage aan cultuur- en sportbeoefening ook hebben we gekeken naar mogelijkheden om bestuurlijke ambities iets uit te stellen. Ook uitstel betekent immers lastenverlaging in het eerste jaar. Zaken als de voorbereidingen voor de invoering van de Omgevingswet, onderhoud in de openbare ruimte en ons C2C-invoeringsprogramma zijn een jaar vertraagd. Wat betreft dit laatste thema gebruiken we 2019 om samen met stakeholders op zoek te gaan naar draagvlak en initiatieven die we vanaf 2020 gezamenlijk ter hand kunnen nemen. 2019 is in dat opzicht dus zeker geen verloren jaar.

Bestuursakkoord Provincie Limburg
Een belangrijk onderdeel van de door u gekozen aanpak is dat de verbetering van onze financiële positie, ons weerstandsvermogen, niet alleen plaatsvindt door het aanvullen van vermogen, maar ook door het mitigeren van risico’s. Tegen die achtergrond is door ons een aantal (majeure) projecten en beleidsontwikkelingen in beeld gebracht. Daarover hebben wij in de afgelopen maanden ambtelijk en bestuurlijk intensief overleg gevoerd met vertegenwoordigers van de Provincie Limburg. Wij kunnen u melden dat wij binnen afzienbare tijd met de Provincie Limburg een ‘Bestuursakkoord op Hoofdlijnen’ sluiten teneinde de risico’s binnen deze (majeure) projecten en ontwikkelingen op termijn te kunnen mitigeren. Projecten en ontwikkelingen die ook door het provinciebestuur als waardevol worden gezien in het perspectief van de stedelijke ontwikkeling van de centrumstad Venlo en het belang van een vitale centrumstad binnen het noordelijk deel van de provincie.

D e Provincie onderkent de zorgwekkende financiële positie van de gemeente Venlo. Tegen die achtergrond gaat de provincie de gemeente Venlo actief ondersteunen.  De gemeente Venlo en de provincie Limburg gaan een nadere, diepgaande analyse uitvoeren van de dossiers waarop de gezamenlijke focus is gericht. De resultaten daarvan dienen als basis voor verdere besluitvorming in de Kadernota 2020.
Organisatie
Zoals u weet is onze ambtelijke organisatie de afgelopen jaren frequent onderwerp geweest van ingrijpende veranderingen. In 2018 is, met de benoeming van de nieuwe directie en de inrichting van programmatisch werken, dit proces van organisatiewijzigingen afgerond. De organisatie is echter op diverse onderdelen nog kwetsbaar, maar voldoende in staat om de haar opgedragen taken adequaat uit te voeren. Gegeven de budgettaire opgave hebben wij, ondanks deze kwetsbaarheid, gemeend om ook deels op de organisatie te bezuinigen, in navolging van de beleidsinhoudelijke keuzes die wij u voorleggen. De organisatie 'ademt' immers  mee met de inhoudelijke taken en ambities. Daarbij hebben wij expliciet aangegeven dat deze opgave niet ten koste mag gaan van handhaving en veiligheid, noch van de directe dienstverlening aan burgers, instellingen en bedrijven. De gemeentesecretaris heeft van ons voorts de ruimte gekregen om binnen de personeelskostenbegroting  te prioriteren.

Tijdens het voorbereidingsproces voor deze programmabegroting hebben wij intensief met elkaar van gedachten gewisseld over de balans tussen de afzonderlijke bezuinigingsmogelijkheden en liepen wij aan tegen zaken die, in onze ogen, een nadere beschouwing verdienen. Zaken waarop we weliswaar bezuinigingen hebben ingeboekt, maar die om een nadere verdieping vragen. Wij hebben de organisatie opgedragen om u en ons voorafgaand aan de kadernota 2020 te informeren over de beoogde aanpassingen van het subsidiebeleid, het armoedebeleid en schuldhulpverlening, het sport- en sporttarievenbeleid, het duurzaamheidsbeleid, de uitvoering van het erfgoedbeleid en van de samenlevingsagenda. Ook kunt u in deze begroting lezen dat wij voornemens zijn het zwembad De Wisselslag per 2020 te sluiten. Niet omdat we dat persé een goede bezuiniging vinden, maar puur vanwege de technische staat van het zwembad en omdat verdere investeringen vanuit bedrijfseconomisch motief volstrekt onverantwoord zijn. Over de mogelijkheden om eventueel tot een nieuwe voorziening te komen willen wij u adviseren voorafgaand aan de kadernota 2020. Uiteraard afgezet tegen de financiële armslag op dat moment en de door u aan te geven bestuurlijke wenselijkheid.

Daarnaast blijven wij de komende jaren alert op mogelijkheden die bijdragen aan de beleidsinhoudelijke opgave van Venlo waarvoor we nu geen financiële ruimte hebben opgenomen, hetzij door cofinanciering of door  herschikking van middelen. En natuurlijk houden wij de effecten van de in deze begroting opgenomen maatregelen scherp in de gaten, om waar nodig te kunnen bijsturen.
Tot slot
Tot slot vragen we van onze inwoners, ondernemers en instellingen een bescheiden extra bijdrage door een lichte verhoging van de onroerende zaakbelasting. We hebben de particuliere huishoudens zoveel mogelijk ontzien door de verhouding tussen het tarief voor woningen en niet-woningen iets meer op te trekken in de richting van wat landelijk gemiddeld genomen gehanteerd wordt.  Het is, zoals we met u hebben afgesproken, het sluitstuk van een ingewikkeld proces om tot een meerjarig sluitende begroting te komen.

2019 wordt opnieuw een inhoudelijk en financieel lastig jaar. Het licht aan het einde van deze donkere tunnel lijkt echter ook in zicht. Tekorten worden teruggebracht, reserves worden opnieuw aangevuld en naar verwachting ontstaat er de komende jaren ook weer ruimte voor nieuw beleid, voor nieuwe initiatieven. Het moest beter in Venlo, het kan ook beter. Daarvan zijn wij overtuigd.

Wij wensen u een goede begrotingsbehandeling toe, omwille van de opgaven waarvoor wij ons als stadsbestuur gesteld zien en omwille van het welzijn van onze inwoners.